Nəzarət olunan əməliyyatlar barədə Arayış + Əlavə və onun doldurulma qaydası

Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyinin Kollegiyasının
2017-ci il 27 yanvar tarixli 1717050000006200 nömrəli
Qərarı ilə təsdiq edilmişdir 

Əlavə - 1 

Transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi və tətbiqi

QAYDALARI 

1. Ümumi müddəalar

1.1. "Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsində dəyişikliklər edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının 2016-cı il 16 dekabr tarixli 454-VQD nömrəli Qanununun tətbiqi və "Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun və bu Qanunla təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinin tətbiq edilməsi barədə" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2000-ci il 30 avqust tarixli 393 nömrəli Fərmanında dəyişikliklər edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 23 dekabr tarixli 1171 nömrəli Fərmanının 2.1.1-ci yarımbəndinin icrasını təmin etmək məqsədi ilə hazırlanmışdır və Azərbaycan Respublikasının vergi orqanları tərəfindən Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinin 14-1-ci maddəsinin tətbiqinin təmin edilməsi üçün transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi və tətbiqi qaydalarını müəyyənləşdirir.

1.2. Transfer qiymətləri yalnız Vergi Məcəlləsinin 16.1.4-cü maddəsi ilə müəyyən edilən həddən yuxarı olan əməliyyatlara tətbiq edilir və mənfəət (gəlir) vergisinin məqsədləri üçün istifadə edilir.  

2. Əsas anlayışlar

2.0. Bu Qaydalarda istifadə olunan əsas anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edir:

2.0.1. Nəzarət olunan əməliyyat - aşağıdakı şəxslər arasında həyata keçirilən əməliyyatlar:

2.0.1.1. Azərbaycan Respublikasının rezidenti ilə onunla qarşılıqlı surətdə asılı olan qeyri-rezident arasında;

2.0.1.2. Qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyi ilə həmin qeyri-rezidentin özü və ya onun başqa dövlətlərdə yerləşən hər hansı nümayəndəliyi, filialı və digər bölməsi arasında;

2.0.1.3. Azərbaycan Respublikasının rezidenti və (və ya) qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyi ilə güzəştli vergi tutulan ölkələrdə təsis edilmiş (qeydiyyatdan keçmiş) subyektlər arasında.

2.0.2. Nəzarət olunmayan əməliyyat - bu Qaydaların 2.0.1-ci yarımbəndinin əhatə dairəsinə daxil olmayan əməliyyat;

2.0.3. Müqayisə edilən əməliyyat - müstəqil tərəflər arasında nəzarət olunan əməliyyatla eyni və ya oxşar şərtlər daxilində həyata keçirilən və müqayisəli təhlil nəticəsində seçilən əməliyyat;

2.0.4. Transfer qiyməti - nəzarət olunan əməliyyatlar üzrə malların (işlərin, xidmətlərin) Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinə və bu Qaydalara müvafiq qaydada müəyyən edilən qiyməti;

2.0.5. Müqayisəli təhlil - nəzarət olunan əməliyyatla müqayisə edilə bilən nəzarət olunmayan əməliyyatın seçilməsi prosesi;

2.0.6. Təkrar satış marjası - mal göndərənlərə ödənilmiş alış qiyməti ilə sonrakı (təkrar) satış qiyməti arasındakı fərq (tətbiq olunmuş əlavələr daxil olmaqla);

2.0.7. Gəlir marjası - malların (işlərin, xidmətlərin) istehsalı ilə bağlı çəkilmiş faktiki xərclərin üzərinə istehsalçı tərəfindən əlavə edilən gəlir marjası;

2.0.8. Xüsusi çəki:

2.0.8.1. Əldə edilən mənfəətin ümumi gəlirdə, ümumi xərclərdə və ya aktivlərin ümumi dəyərində xüsusi çəkisi;

2.0.8.2. Eyni müəssisə qrupunun üzvü olan müəssisələr arasında aparılan əməliyyatdan hər bir tərəfin əldə etdiyi mənfəətin qrupun məcmu mənfəətində xüsusi çəkisi. 

2.0.9. Məqbul interval - müqayisəli təhlil nəticəsində tapılmış nəzarət olunmayan əməliyyatlar üzrə müəyyən edilən qiymətlərin, marjaların və xüsusi çəkilərin ən aşağı və ən yuxarı həddi arasındakı interval;

2.0.10. Müəssisə qrupu - bir müəssisənin baş ofisi, onun hansı dövlətdə yerləşməsindən asılı olmayaraq filialları, nümayəndəlikləri, törəmə və ya asılı müəssisələri və digər bölmələrinin məcmusu;

2.0.11. Qrupdaxili maliyyələşdirmə - eyni müəssisə qrupuna daxil olan şəxslər arasında faiz ödənişlərinin edilməsinə səbəb olan borclar və kreditlər, o cümlədən bank zəmanəti.

3. Ümumi prinsiplər

Vergi ödəyicisi tərəfindən nəzarət olunan əməliyyatlar çərçivəsində təqdim edilən və ya alınan malların (işlərin, xidmətlərin) qiymətləri müqayisə edilən nəzarət olunmayan əməliyyatlar üzrə qiymətlərə uyğun olmadığı halda, vergi ödəyicisi və vergi orqanı həmin əməliyyatdan vergini transfer qiymətləri əsas götürülməklə yenidən hesablayır.

4. Transfer qiymətinin müəyyən edilməsi üçün müqayisə edilən əməliyyatların seçilməsi

4.1. Transfer qiymətinin müəyyən edilməsi məqsədi ilə nəzarət olunan əməliyyatla müqayisə edilən nəzarət olunmayan əməliyyatların seçilməsi müqayisəli təhlil əsasında aparılır.

4.2. Müqayisə edilən nəzarət olunmayan əməliyyat qismində həm nəzarət olunan əməliyyatın tərəfi olan şəxsin özünün müstəqil şəxslərlə apardığı oxşar əməliyyatlar, həm də müstəqil şəxslər arasında aparılan oxşar əməliyyatlar istifadə edilə bilər.

4.3. Müqayisə edilən oxşar əməliyyatların seçilməsi zamanı onların nəzarət olunan əməliyyatla eyni dövrdə həyata keçirilməsi və aşağıdakı göstəricilərin eyni və ya oxşar olması əsas götürülməlidir:

4.3.1. Əməliyyatın predmeti olan malların (işlərin, xidmətlərin) növü, mənşə ölkəsi, keyfiyyəti və digər istehlak göstəriciləri və s.;

4.3.2. Müqavilə şərtləri, o cümlədən təqdim edilən malların miqdarı, işlərin, xidmətlərin həcmi, müqavilə üzrə öhdəliklərin icra olunması müddətləri, çatdırılma şərtləri, ödəniş şərtləri;

4.3.3. Əməliyyatın tərəfləri olan şəxslərin hər birinin əməliyyatla bağlı həyata keçirdikləri funksiyalar və daşıdığı risklər;

4.3.4. Vergi ödəyicisinin əməliyyat zamanı istifadə etdiyi mülkiyyətində olan və ya cəlb edilmiş maddi və qeyri-maddi aktivlər və hüquqlar;

4.3.5. Əməliyyatın tərəfləri olan şəxslərin fəaliyyət göstərdikləri iqtisadi şərait, o cümlədən, bazarların coğrafi yerləşməsi, bazarda eynicinsli və ya oxşar malların (işlərin, xidmətlərin) mövcudluğu;

4.3.6. Marketinq siyasətinin aparılması ilə əlaqədar olaraq yeni malların (işlərin, xidmətlərin) bazara çıxarılması, mövcud malların (işlərin, xidmətlərin) yeni bazarlara çıxarılması, mövcud mal növlərinin təkmilləşdirilmiş versiyalarının bazara çıxarılması və digər bu kimi hallar.

4.4. Nəzarət olunan əməliyyat qeyri-maddi aktivlərin ötürülməsi ilə bağlı olduqda, onunla müqayisə edilə bilən əməliyyatın seçilməsi üçün müqayisəli təhlil həyata keçirilən zaman bu Qaydaların 4.3-cü bəndində nəzərdə tutulanlardan əlavə olaraq, aşağıdakı göstəricilər müqayisə edilir:

4.4.1. Ötürülən patent, ticarət markası, lisenziya və ya digər qeyri-maddi aktivin əldə edilməsinin bazarda onu əldə edən şəxsə verəcəyi üstünlük;

4.4.2. Ötürülən qeyri-maddi aktiv üzrə hüquqların istifadəsi ilə bağlı hər hansı coğrafi məhdudiyyət və ya qadağa;

4.4.3. Qeyri-maddi aktivdən istifadə hüququnun müstəsna və ya qeyri-müstəsna hüquq olması;  

4.4.4. Qeyri-maddi aktivdən istifadə hüququnu əldə edən şəxsin onu təkmilləşdirmək və ya dəyişdirmək səlahiyyətlərinin olması.

4.5. Nəzarət olunan əməliyyat qrupdaxili maliyyələşdirmə ilə bağlı olduqda, onunla müqayisə edilə bilən əməliyyatın seçilməsi üçün müqayisəli təhlil həyata keçirilən zaman bu Qaydaların 4.3-cü bəndində nəzərdə tutulanlardan əlavə olaraq, aşağıdakı göstəricilər müqayisə edilir:  

4.5.1. Borc və ya kredit alan tərəfin, və ya öhdəlikləri zəmanətlə təmin edilən tərəfin kredit tarixçəsi və ödəmə qabiliyyəti;

4.5.2. Təminatın təbiəti və bazar dəyəri;

4.5.3. Kredit və ya borcun verilməsi müddəti;

4.5.4. Kredit və ya borcun valyutası;

4.5.5. Faiz dərəcəsinin müəyyən edilməsi proseduru;

4.5.6. Faiz dərəcəsinin müəyyənləşdirilməsinə təsir edən digər amillər.

5. Transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi üsulları

5.1. Transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi üçün aşağıdakı üsullarından istifadə edilir:

5.1.1. Qiymətlərin müqayisəsi üsulu - nəzarət olunan əməliyyat çərçivəsində təqdim edilən və ya alınan malın (işin, xidmətin) qiymətinin nəzarət olunmayan əməliyyat çərçivəsində olan qiymətlə müqayısə edilərək, transfer qiymətinin müəyyən edilməsidir. (Misal 1 əlavə  olunur) 

5.1.2. Sonrakı (təkrar) satış qiyməti üsulu - alınan malın təkrar satışı zamanı alış qiymətinin üzərinə əlavə olunan təkrar satış marjasının nəzarət olunmayan əməliyyatlarda formalaşan qiymətin tərkibindəki təkrar satış marjası ilə müqayısə edilərək, transfer qiymətinin müəyyən edilməsidir. (Misal 2 əlavə olunur)

5.1.3. Dəyərin toplanması üsulu - nəzarət olunan əməliyyatlar çərçivəsində təqdim olunan malların (işlərin, xidmətlərin) qiymətinin onların istehsalı ilə bağlı çəkilmiş faktiki xərclərin üzərinə əlavə edilən gəlir marjasının nəzarət edilməyən əməliyyatlar üzrə gəlir marjası ilə müqayısə edilərək, transfer qiymətinin müəyyən edilməsidir. (Misal 3 əlavə olunur)

5.1.4. Rentabellilik üsulu - nəzarət olunan əməliyyatlar çərçivəsində əməliyyatın tərəfi olan şəxsin əldə etdiyi mənfəətin onun ümumi xərclərində, gəlirlərində və ya aktivlərinin ümumi dəyərində xüsusi çəkisi müqayisə edilə bilən nəzarət olunmayan əməliyyat çərçivəsində tətbiq olunan xüsusi çəkisi ilə müqayısə edilərək, transfer qiymətinin müəyyən edilməsidir (Misal 4 əlavə olunur). Bu Qaydaların 8-ci hissəsində göstərilən məlumat mənbələrində müqayisə edilən əməliyyatlar aşkarlanmadıqda, bu üsul Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 1 mart tarixli 55 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş "Vergi ödəyicisinin əldə etdiyi mənfəəti (gəliri) birbaşa müəyyən etmək mümkün olmadığı hallarda mənfəətin (gəlirin) hesablanması Qaydaları”nda nəzərdə tutulmuş şərti rentabellik norması əsas götürülməklə tətbiq edilə bilər.

5.1.5. Mənfəətin bölgüsü üsulu - eyni müəssisə qrupunun üzvü olan müəssisələr arasında nəzarət olunan əməliyyatlar aparıldığı zaman həmin əməliyyatın tərəfi olan şəxslərdən hər birinin həmin əməliyyatdan əldə etdiyi mənfəətinin qrupun həmin əməliyyatlardan əldə etdiyi məcmu mənfəətdəki xüsusi çəkisi müqayisə edilə bilən nəzarət olunmayan əməliyyat çərçivəsində müəyyən edilən xüsusi çəki ilə müqayısə edilərək, transfer qiymətinin müəyyən edilməsidir (Misal 5 əlavə olunur). Bu Qaydaların 8-ci hissəsində göstərilən məlumat mənbələrində müqayisə edilən əməliyyatlar aşkarlanmadıqda, bu üsul Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 1 mart tarixli 55 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş "Vergi ödəyicisinin əldə etdiyi mənfəəti (gəliri) birbaşa müəyyən etmək mümkün olmadığı hallarda mənfəətin (gəlirin) hesablanması Qaydaları"nda nəzərdə tutulmuş şərti rentabellik norması əsas götürülməklə tətbiq edilə bilər.

5.2. Transfer qiymətinin müəyyən edilməsi üçün mümkün olduğu bütün hallarda bu Qaydaların 5.1.1-ci yarımbəndində nəzərdə tutulmuş qiymətlərin müqayisəsi üsulu tətbiq edilməlidir.

5.2.1. Yalnız transfer qiymətinin qiymətlərin birbaşa müqayisəsi yolu ilə müəyyən edilməsi mümkün olmadıqda, habelə, bu üsulun tətbiqi üçün müqayisə oluna bilən əməliyyatlar yaxud  həmin əməliyyatlar üzrə qiymətlər haqqında məlumatlar olmadıqda, digər üsullardan istifadə edilə bilər.

5.2.2. Digər üsullardan hansının tətbiq edilməsi barədə qərar qəbul edilərkən, nəzarət olunan əməliyyatın xarakteri, əməliyyatın tərəfləri olan şəxslərin xüsusiyyətləri və digər göstəricilər əsas götürülməklə, tapılmış müqayisə edilən nəzarət olunmayan əməliyyat barədə məlumatlar hansı üsulun tətbiqinə daha çox imkan verirsə, həmin üsuldan istifadə edilir. Lakin əgər əldə edilmiş məlumatlar həm bu Qaydaların 5.1.2-ci və ya 5.1.3-cü yarımbəndlərində nəzərdə tutulmuş üsullardan birinin, həm də bu Qaydaların 5.1.4-cü və ya 5.1.5-ci yarımbəndlərindəki üsullarından birinin tətbiqinə imkan verirsə, transfer qiymətinin müəyyənləşdirilməsi zamanı 5.1.2-ci və ya 5.1.3-cü yarımbəndlərindəki üsullardan biri seçilməlidir. 

6. Transfer qiyməti tətbiq edilməklə verginin yenidən hesablanması 

6.1. Transfer qiymətinin müəyyən edilməsi üçün müqayisəli təhlil bu Qaydaların 4.2-ci bəndində göstərilən oxşar əməliyyatlar, habelə 8-ci hissəsində göstərilən məlumat mənbələrində olan məlumatlara əsasən aparılmalıdır.

6.2. Müqayisəli təhlil nəticəsində müqayisə edilə bilən yalnız bir əməliyyat tapılarsa, transfer qiyməti həmin əməliyyatın müvafiq göstəriciləri əsasında hesablanır.

6.3. Müqayisə edilə bilən bir neçə əməliyyat olduğu halda, transfer qiyməti bütün müqayisə edilən əməliyyatların seçilmiş müvafiq göstəricilərinin (qiymət, marja və ya xüsusi çəki) ədədi ortası əsasında hesablanır.

6.4. Nəzarət olunan əməliyyatlar üzrə qiymət (marja və ya xüsusi çəki) nəzarət olunmayan əməliyyatlar üzrə transfer qiymətinə (marjaya və ya xüsusi çəkiyə) uyğundursa, yaxud müəyyən edilmiş interval daxilindədirsə, vergilər faktiki qiymət əsas götürülməklə hesablanır.

6.5. Nəzarət olunan əməliyyatlar zamanı: 

6.5.1. Əgər nəzarət olunan əməliyyat vergi ödəyicisi tərəfindən malların (işlərin, xidmətlərin) təqdim edilməsi ilə bağlıdırsa və əməliyyat zamanı təsbit edilmiş qiymət müəyyənləşdirilmiş transfer qiymətindən və ya intervaldan aşağıdırsa, vergilər transfer qiyməti ilə, yuxarıdırsa faktiki satış qiyməti ilə hesablanır.

6.5.2. Əgər nəzarət olunan əməliyyat vergi ödəyicisi tərəfindən malların (işlərin, xidmətlərin) alınması ilə bağlıdırsa və əməliyyat zamanı təsbit edilmiş qiymət müəyyənləşdirilmiş transfer qiymətindən və ya intervaldan aşağı olduqda vergilər faktiki alış qiyməti, yuxarı olduqda isə transfer qiyməti ilə hesablanır.

7. Sənədləşmə

7.1. Vergi ödəyicisinin vergi ili ərzində apardığı nəzarət olunan əməliyyatların ümumi dəyəri Vergi Məcəlləsinin 16.1.4-cü maddəsinə əsasən müəyyən edilmiş həddən artıq olduqda, həmin vergi ödəyicisi tərəfindən aparılmış əməliyyatlara dair məlumat Vergi Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş müddətlərdə bu Qaydalara əlavə edilən formada "Nəzarət olunan əməliyyatlar haqqında Arayış" və onun əlavəsi müvafiq qaydada doldurularaq vergi orqanına təqdim edilməlidir.

7.2. Vergi ödəyicisinin vergi ili ərzində apardığı nəzarət olunan əməliyyatların ümumi dəyəri Vergi Məcəlləsinə əsasən müəyyən edilmiş həddən artıq olmaması səbəbindən Arayış təqdim edilmədiyi halda, vergi orqanları tərəfindən həyata keçirilən vergi nəzarəti tədbirləri zamanı həmin tədbirlərin əhatə etdiyi hesabat dövrlərində həyata keçirilmiş nəzarət olunan əməliyyatların qiymətləri bu Qaydalara əsasən müəyyənləşdirilməlidir.

7.3. Vergi ödəyicisi transfer qiymətini özü müəyyənləşdirdiyi hallarda bu Qaydaların 10.2-ci bəndində nəzərdə tutulmuş sənədləri saxlaya və vergi nəzarəti tədbirləri zamanı vergi orqanının məsul şəxslərinə təqdim edə bilər. 

8. Müqayisə edilə bilən əməliyyatların tapılması üçün istifadə edilən məlumat mənbələri

8.1. Transfer qiymətləri müəyyən edilərkən aşağıdakı məlumat bazalarından istifadə edilir:

8.1.1. Yerli və beynəlxalq birja kotirovkaları;

8.1.2. Gömrük orqanının apardığı xarici ticarət statistikası;

8.1.3. Mənbəyi bəlli olan məlumat mənbələrində yerləşdirilmiş hesabat məlumatları;

8.1.4. Vergi orqanın qoşulduğu beynəlxalq ixtisaslaşmış agentliklərin məlumat bazaları;

8.1.5. Mallara, işlərə və xidmətlərə, habelə onların yerli və beynəlxalq bazarlarda təsbit edilmiş qiymətlərinə dair mənbəyi bəlli olan məlumatların yerləşdirildiyi məlumat mənbələri.

8.2. Vergi orqanları və vergi ödəyicisi tərəfindən müxtəlif malların, işlərin və ya xidmətlərin transfer qiymətlərinin müəyyənləşdirilməsi məqsədi ilə bu Qaydaların 8.1-ci bəndində nəzərdə tutulan məlumat bazalarından əlavə, müxtəlif ölkələrin dövlət və özəl şirkətləri haqqında maliyyə və statistik məlumatların müqayisəli təhlil, həmin ölkələrin bazar təhlili və maliyyə sahəsində müqayisə edilə bilən əməliyyatların seçilməsi imkanı verən digər mötəbər informasiya bazalarından istifadə edilə bilər.

8.3. Vergi orqanları transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi üçün müqayisə edilə bilən əməliyyatların tapılması məqsədi ilə xüsusi beynəlxalq ixtisaslaşmış agentliklərin məlumat bazalarına qoşulduğu halda, bu barədə vergi ödəyicilərinin məlumatlandırılması üçün zəruri tədbirləri görür.

9. Transfer qiymətlərinin üsullarının əvvəlcədən razılaşdırılması

9.1. Vergi ödəyicisi hər hansı nəzarət olunan əməliyyat aparılmazdan əvvəl vergi orqanına rəsmi məktubla müraciət edərək, müvafiq müqavilə ilə birlikdə əməliyyatın bütün təfsilatları barədə məlumatları təqdim edə və transfer qiymətlərinin müəyyənləşdirilməsi üsulunun əvvəlcədən seçilməsi üçün müraciət edə bilər. Vergi orqanı tərəfindən vergi ödəyicisinin müraciətinə bu Qaydaların 5.2-ci bəndində nəzərdə tutulmuş transfer qiymətinin müəyyənləşdirilməsi üsulunun seçilməsinə dair müddəalar nəzərə alınmaqla baxılır.

9.2. Bu Qaydaların 9.1-ci bəndində nəzərdə tutulmuş müraciət əməliyyatın həyata keçirilməsinə ən azı üç (3) ay qalmış təqdim edilməlidir.

9.3. Vergi ödəyicisinin müraciətinə vergi orqanı tərəfindən baxılaraq, müvafiq əməliyyat üçün istifadə edilməsi tövsiyə olunan transfer qiymətinin müəyyənləşdirilməsinin tövsiyə edilən üsulu barədə məlumat müraciətə yazılı cavab formasında vergi ödəyicisinə təqdim edildiyi halda həmin əməliyyat üçün etibarlı hesab edilir.

9.4. Vergi orqanı ilə rəsmi yazışma nəticəsində tövsiyə edilmiş üsulla vergi ödəyicisi tərəfindən müəyyənləşdirilmiş transfer qiyməti yalnız vergitutma məqsədləri üçün gəlirin və xərclərin müəyyənləşdirilməsində istifadə edilir və müvafiq bəyannamə (mənfəət, gəlir və ya sadələşdirilmiş) təqdim edilərkən nəzarət olunan əməliyyatdan vergi həmin qiymətlə hesablanır. Əməliyyatın faktiki qiyməti əməliyyat tərəfləri arasında müstəqil razılaşdırıla bilər.

9.5. Bu Qaydaların 9.4-cü bəndinə əsasən vergi ödəyicisi müvafiq bəyannaməni transfer qiymətləri ilə hesablayaraq təqdim edirsə, bu Qaydalara əlavə edilən formada "Nəzarət olunan əməliyyatlar barədə Arayış" vergi orqanına təqdim edilərkən həmin Arayışın "Nəzarət olunan əməliyyatlar üzrə tətbiq edilən transfer qiymətləndirilməsi haqqında məlumat" hissəsi də doldurulmalı və vergi orqanına elektron qaydada təqdim edilməlidir. Eyni zamanda, dəyişiklik bəyannamənin müvafiq sətrində nəzərə alınmalıdır. 

10. Transfer qiymətinin vergi ödəyicisi tərəfindən müstəqil şəkildə müəyyənləşdirilməsi.

10.1. Vergi ödəyicisi öz istəyi ilə faktiki müqavilə qiyməti əsasında həyata keçirilmiş əməliyyatlardan vergini bu Qaydalara əsasən müstəqil şəkildə müəyyənləşdirdiyi transfer qiyməti əsasında hesablaya, bəyan edə və ödəyə bilər. Bu halda transfer qiymətinin müəyyənləşdirilməsi üçün müvafiq üsul seçilərkən bu Qaydaların 5.2-ci bəndində nəzərdə tutulmuş prinsiplərə əməl edilməlidir.

10.2. Vergi ödəyicisi transfer qiymətlərini müstəqil şəkildə müəyyən etdiyi halda həmin qiymətin bu Qaydaların tələblərinə uyğunluğunun yoxlanılması üçün tələb olunan bütün sənədləri, o cümlədən, nəzarət olunan əməliyyatın bütün təfərrüatları və şərtləri, hesablamanın bütün şərtləri, müqayisə üçün seçilmiş əməliyyatlar, həmin əməliyyatların və tətbiq edilmiş üsulun seçim səbəbi və əsaslandırılması haqqında məlumatları və təsdiqedici sənədləri də vergi orqanına təqdim etməlidir.

10.3. Bu Qaydaların 10.1-ci və 10.2-ci bəndlərinə əsasən vergi ödəyicisi vergini transfer qiyməti əsasında hesablayırsa, "Nəzarət olunan əməliyyatlar haqqında Arayış"ın "Nəzarət olunan əməliyyatlar üzrə tətbiq edilən transfer qiymətləndirilməsi haqqında məlumat" adlı 3-cü bölməsi də doldurulmalıdır. Vergi ödəyicisi nəzarət olunan əməliyyatdan vergini faktiki müqavilə qiymətinə korrektə edilmədən hesablayaraq, bəyan edirsə həmin bölmə doldurulmur.

10.4. Vergi orqanı vergi ödəyicisinin müstəqil şəkildə müəyyən etdiyi transfer qiyməti ilə razılaşdığı təqdirdə nəzarət olunan əməliyyatdan vergi həmin qiymət əsas götürülməklə hesablanır.

10.4.1. Vergi orqanı vergi ödəyicisinin təqdim etdiyi əsaslandırmaların düzgün olmadığı (kifayət etmədiyi) və transfer qiymətinin başqa üsulla və ya başqa müqayisə oluna bilən əməliyyatlardan istifadə edilməklə hesablanmalı olduğu qənaətinə gəldiyi halda, vergini özünün hesablamaları əsasında müəyyən etdiyi transfer qiyməti əsas götürülməklə hesablayır.

11. Mübahisələrin həlli

11.1. Vergi ödəyicisi vergi orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilmiş transfer qiyməti ilə razılaşmadığı halda transfer qiymətinin fərqli qaydada müəyyənləşdirilməli olması barədə vergi orqanına sübutlar təqdim edə bilər.

11.2. Vergi orqanı vergi ödəyicisinin təqdim etdiyi sübutların müəyyənləşdirilmiş transfer qiymətinin dəyişdirilməsi üçün kifayət etmədiyi barədə əsaslandırılmış qənaətə gəldiyi halda vergilər vergi orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilmiş transfer qiyməti əsas götürülməklə hesablanır və ödənilir.

11.3. Bu Qaydaların 11.2-ci bəndinin müddəaları vergi ödəyicisinin qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş inzibati qaydada şikayət və məhkəməyə müraciət etmək hüquqlarını məhdudlaşdırmır.

12. İkiqat vergitutmanın aradan qaldırılması

12.1. Nəzarət olunan əməliyyatda transfer qiymətinin müəyyənləşdirilməsi və tətbiqi nəticəsində vergi ödəyicisinin vergitutma bazası dəyişikliklərə məruz qalarsa və bunun nəticəsində həmin əməliyyatdan mənfəətə münasibətdə həm Azərbaycan Respublikasında, həm də əməliyyatın digər tərəfi olan şəxsin dövlətində ikiqat vergitutma halının yarana biləcəyi halda vergi ödəyicisinin və ya əməliyyatın tərəfi olan digər şəxsin müraciəti əsasında vergi orqanı digər dövlətdə nəzərə alınması məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasında əməliyyat nəticəsində ödənilmiş vergilər barədə məlumatı izahlı şəkildə müraciət edən şəxsə təqdim edə bilər.

12.2. Digər dövlətin səlahiyyətli orqanı Azərbaycan Respublikasının vergi orqanının gəldiyi nəticə və hesabladığı vergilərlə razılaşmadığı təqdirdə qarşılıqlı razılaşma proseduru həmin dövlətlə Azərbaycan Respublikası arasında qüvvədə olan ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılması haqqında beynəlxalq müqavilənin müddəaları əsasında aparılır.

12.3. Digər dövlətlə Azərbaycan Respublikası arasında qüvvədə olan ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılması haqqında beynəlxalq müqavilə mövcud olmadığı halda Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi tətbiq edilməklə müəyyənləşdirilmiş transfer qiyməti və hesablanmış vergi ilə bağlı həmin digər dövlətin vergi orqanının mövqeyi nəzərə alınmır.

Misal 1. Qiymətlərin müqayisəsi üsulu

Nəzarət olunan əməliyyat çərçivəsində təqdim edilən və ya alınan malın (işin, xidmətin) qiymətinin nəzarət olunmayan əməliyyat çərçivəsində olan qiymətlə müqayisə edilərək, transfer qiymətinin müəyyən edilməsidir. 

Misal:

A ölkəsində yerləşən Parent Co (Azərbaycan) şirkəti özünün B ölkəsində yerləşən törəmə şirkəti olan Subsidiary Co şirkətinə birinin qiyməti 50.000 AZN olmaqla, ümumi dəyəri 700 min olan 14 ədəd avadanlıq satır. Oxşar əməliyyatlara və müvafiq məlumat mənbələrindən əldə olunan məlumatlara əsasən, təqdim edilən malın qiyməti aşağıdakı hallar əsas götürməklə müqayisə edilir və transfer qiyməti müəyyən edilir:

Müqayisə edilə bilən nəzarət olunmayan əməliyyatlar zamanı təqdim edilən avadanlığın qiyməti -

• Parent Co və İndependent Co (C) arasındakı qiymət - 55.000  AZN
• İndependent Co (Azərbaycan) və Subsidiary Co (B)  arasındakı qiymət - 62.000 AZN
• İndependent Co (Azərbaycan) və İndependent Co (F)  arasındakı qiymət - 66.000 AZN

İnterval - 55.000-66.000 AZN.
Ədədi orta - 61.000 AZN  (55.000 + 62.000 + 66.000 / 3).  
Göründüyü kimi, göstərilən hal üzrə satış qiymətı (50.000 AZN) müəyyən olunan intervalın (55.000-66.000 AZN) aşağı həddindən də az olduğundan, transfer qiyməti kimi ədədi orta - 61.000 AZN götürülür və vergilər yenidən hesablanır.                         

Misal 2. Sonrakı (təkrar) satış qiyməti üsulu

• nəzarət olunan əməliyyat çərçivəsində alınan və sonradan müstəqil şəxslərə satılan malın alış qiymətinin yaxud 
• müstəqil şəxslərdən alınan malın sonradan nəzarət olunan əməliyyat çərçivəsində satış qiymətinin müstəqil şəxslərin arasında satış qiyməti ilə müqayisə edilərək, transfer qiymətinin müəyyən edilməsidir.

Misal:

Subsidiary Co (Azərbaycan) şirkəti asılı olan Parent Co şirkətindən malı alır və sonradan müstəqil tərəflərə satır.
2015-ci il ərzində Subsidiary Co şirkəti hər birinin qiyməti 800 AZN  olmaqla 1.000 ədəd, ümumi dəyəri isə 800.000 AZN olan mobil telefon almışdır.
Mobil telefonun qiymətinə daxildir - alış qiyməti (750 man) və idxal xərcləri (gömrük, nəqliyyat və digər xərclər - 50 AZN). 
Sonradan, həmin mobil telefonlar hər birinin qiyməti 1.000 AZN-dən satılmış, 1.000.000 AZN gəlir əldə edilmiş və təkrar satış marjası 25 faiz olmuşdur. 
Bu halda ən uyğun metod təkrar satış marjası üsulu ola bilər (qiymətlərin müqayisəsi üsulunun tətbiqi mümkün olmadığı halda).
Oxşar əməliyyatlara və müvafiq məlumat mənbələrindən əldə olunan məlumatlara əsasən, müəyyən edilir ki, müqayisə oluna bilən 4 şirkətdə həmin mallar üzrə təkrar satış marjası 28-32 faiz arasındadır.
Transfer qiymətinın hesablanması üçün marjanın ədədi ortası - 30% (28% + 29% + 31% + 32% / 4)  təkrar satış marjası kimi qəbul edilir.
Transfer qiyməti aşağıdakı kimi hesablanır - yenidən satış qiyməti / (100% + təkrar satış marjası) x 100% - idxal xərcləri.
Bu halda, mobil telefonlar üçün transfer qiyməti olmalıdır - 720 AZN (1.000 / 130%  x 100% - 50)                            

Misal 3. Dəyərin toplanması üsulu

Nəzarət olunan əməliyyatlar üzrə təqdim olunan malların (işlərin, xidmətlərin) istehsalı ilə bağlı çəkilmiş faktiki xərclərin üzərinə əlavə edilən gəlir marjası nəzarət olunmayan əməliyyat üzrə tətbiq olunan eyni göstərici ilə müqayisə edilir.

Misal:

Parent Co (Azərbaycan) şirkəti asılı olan Subsidiary Co şirkətinin sifarişləri əsasında elektrik stansiyası üçün avadanlıq istehsal edir. Parent Co şirkəti üçün məhsulun satış riski və digər risklər Subsidiary Co şirkətinə nisbətən aşağıdır.
Avadanlığın istehsal xərcləri 700.000 AZN, satış qiyməti 805.000 AZN olmuşdur.
Parent Co şirkəti üçün əlavə gəlir marjası 15 faiz təşkil edir.
Bu halda ən uyğun metod dəyərin toplanması üsulu ola bilər (qiymətlərin müqayisəsi üsulunun tətbiqi mümkün olmadığı halda).
Oxşar əməliyyatlara və müvafiq məlumat mənbələrindən əldə olunan məlumatlara əsasən, Parent Co şirkəti ilə eyni və ya oxşar məhsulların istehsalı və satışı ilə məşğul olan 3 şirkətdə əlavə gəlir marjası intervalı 18-22 faiz arasında dəyişir.
Nəticədə, intervalın orta həddi - 20 faiz (18% + 20% + 22% / 3) əlavə gəlir marjası kimi qəbul edilir. 
Transfer qiyməti aşağıdakı kimi hesablanır – çəkilən xərc + orta hədd gəlir marjası.
Bu halda, transfer qiyməti olmalıdır - 840.000 AZN (700.000 + (700.000 x 20%)

Misal 4. Rentabellik üsulu

Nəzarət olunan əməliyyatlar çərçivəsində əməliyyatın tərəfi olan şəxsin əldə etdiyi mənfəətin onun ümumi xərclərində, gəlirlərində və ya aktivlərinin ümumi dəyərində xüsusi çəkisi nəzarət olunmayan əməliyyatlar çərçivəsində müstəqil tərəfin eyni göstərici ilə müqayisə edilir.

Misal:

Parent Co (Azərbaycan) şirkəti özünün Subsisiary Co törəmə şirkətinə hər hansı xidməti 600.000 AZN təqdim edir, bu zaman 400.000 AZN xərc çəkir və 200.000 AZN mənfəət əldə edir.
Həmin əməliyyatdan əldə olunan 200.000 AZN mənfəətin ümumi xərclərdə xüsusi çəkisi 50 faiz təşkil edir.
Oxşar əməliyyatlara və müvafiq məlumat mənbələrindən əldə olunan məlumatlara əsasən, müəyyən edilir ki, müqayisə oluna bilən yalnız 1 şirkət var və həmin şirkətdə mənfəətin ümumi xərclərdəki xüsusi çəkisi 60 faiz təşkil edir.
Nəticədə transfer qiyməti 60 faizlik xüsusi çəki nəzərə alınmaqla hesablanır və mənfəət 240.000 AZN müəyyən edilərək vergi yenidən hesablanır.

Misal 5. Mənfəətin bölgüsü üsulu                                       

Müəssisələr qrupuna daxil olan müəssisələrdən birinin əldə etdiyi mənfəətinin qrupun məcmu mənfəətdəki xüsusi çəkisi müstəqil müəssislər qrupunda olan xüsusi çəki ilə müqayısə edilərək, transfer qiymətinin müəyyən edilməsidir.

Misal:

Parent Co şirkəti özünün Subsisiary Co (Azərbaycan) törəmə şirkəti ilə birgə üçüncü tərəfə 1.200.000 AZN müqabilində xidmət təqdim edir. Xidmətin təqdim edilməsi ilə bağlı 900.000 AZN məbləğində ümumi xərc çəkilir və ümumi mənfəət 300.000 AZN təşkil edir.
Bu mənfəətdən 120.000 AZN törəmə şirkətdə qalır, qalan hissəsi – 180.000 AZN isə baş ofisə köçürülür. Bu müxtəlif səbəblərlə, məsələn, xidmətin baş ofisinin işçiləri tərəfindən göstərilməsi, törəmə şirkətin qeyri-maddi əmlakdan istifadə etməsi, daha az funksiya və ya risk daşıması və s. ilə əsaslandırıla bilər.

Müəssisələr qrupu: 

Həmin əməliyyatdan törəmə şirkətin payının ümumi mənfəətdə xüsusi çəkisi 40 faiz (120.000 / 300.000), baş ofisin payı isə 60 faiz təşkil edir.
Bu halda törəmə şirkətin ümumi mənfəətdəki xüsusi çəkisi müstəqil şəxslər arasında olan müəssislər qrupunu eyni göstərici ilə müqayisə edilməlidir.
Oxşar əməliyyatlara və müvafiq məlumat mənbələrindən əldə olunan məlumatlara əsasən, müəyyən edilir ki, eyni və ya oxşar xidmətləri təqdim edən digər 2 müstəqil müəssislər qrupunda mənfəətdəki xüsusi çəki 50/50 faiz şəklində bölünür.
Bu halda, Azərbaycandakı törəmə şirkətin ümumi mənfəətdəki xüsusi çəkisi 40 faiz deyil, 50 faiz götürülür və nəticədə mənfəət vergisi 150.000 AZN-dən hesablanır.